Raczkowanie – kiedy dziecko zaczyna raczkować?

Raczkowanie (a właściwie czworakowanie) to niezwykle ważny etap rozwoju Twojego dziecka – moment, w którym zaczyna stawiać swoje pierwsze kroki w kierunku większej samodzielności. Kiedy dziecko powinno zacząć raczkować i czy należy się obawiać, jeśli ominie ten etap rozwoju?

Kiedy dziecko raczkuje?

Zanim niemowlę zacznie raczkować, najpierw zaczyna się turlać, pełzać i kołysać, ćwicząc tym samym równowagę i wzmacniając siłę swoich mięśni. Raczkowanie ma bardzo dobry wpływ na rozwój dziecka, nie tylko pod względem fizycznym, ale i umysłowym. Odpowiedź na pytanie, kiedy dziecko zaczyna raczkować, niestety nie jest jednoznaczna. Większość niemowlaków zaczyna raczkować mniej więcej w 9. miesiącu życia, ale nie jest to regułą. Są dzieci, które proces ten rozpoczynają już w 6. miesiącu życia. Co ciekawe, szacuje się, że jedno na dziesięć niemowlaków całkowicie pomija ten etap rozwoju i od razu zaczyna chodzić.

Raczkowanie a czworakowanie – jaka jest między nimi różnica?

Na początku dziecko zaczyna kręcić się wokół własnej osi, ale nie jest w stanie jeszcze się przesunąć. W kolejnym etapie zaczyna pełzać do tyłu, a dopiero później czołgać się do przodu. A wszystko dlatego, że jego ręce są bardziej sprawne niż nogi, dlatego zaczyna odpychać się nimi od podłogi. Raczkowanie to właśnie wspomniane pełzanie do tyłu (przez analogię do chodu raka) – chociaż ta nazwa zwyczajowa błędnie przyjęta została jako to, co prawidłowo określamy czworakowaniem. "Raczkowanie do tyłu" to zatem coś takiego, jak "masło maślane" – dziecko zawsze raczkuje do tyłu, tego rodzaju ruch do przodu to natomiast czworakowanie. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by w potocznym ujęciu stosować te pojęcia zamiennie, bo "raczkowanie" jest silnie zakorzenione w rozumieniu społeczeństwa właśnie jako przemieszczanie się dziecka na wszystkich czterech kończynach.

Najczęściej w tym okresie, a więc pomiędzy 7. a 8. miesiącem życia, dziecko siada po raz pierwszy. Najpierw uczy się stawania na czworaka, a kiedy będzie w stanie utrzymać równowagę, ruszy przed siebie. Na samym końcu nauczy się samodzielnie siadać od razu po takiej „przechadzce”. W tej formie, „raczkowanie” to już właściwie czworakowanie.

Etapy rozwoju dziecka, które poprzedzają raczkowanie

Czy wiesz, że kiedy dziecko przewraca się z brzucha na plecy albo gdy uczy się dźwigać klatkę piersiową na swoich dłoniach, to niejako przygotowuje się do raczkowania? Na każdą umiejętność składają się małe kroki, które konsekwentnie prowadzą malucha do celu.

Około 2.-3. miesiąca życia niemowlę, które leży na brzuszku, zaczyna powoli unosić głowę.
Z czasem wysuwa do przodu ręce, podnosząc jeszcze wyżej głowę i tułów.
Po skończeniu 4. miesiąca życia dziecko jest już w stanie unieść całą klatkę piersiową.
5.-6. miesiąc życia to okres, kiedy dziecko obraca się z brzucha na plecy.
Kiedy dziecko przewraca się z pleców na brzuch? To umiejętność trudniejsza niż przewracanie się na plecy i maluch nabywa ją między 6. a 7. miesiącem życia.
Coraz wyższa pozycja w leżeniu na brzuchu sprawia, że brzdąc zaczyna obracać się wokół własnej osi.
Następna jest nauka pełzania.
Kiedy pełzanie będzie już dla dziecka bułką z masłem, zacznie ono "kombinować", jak tu unieść swoje ciało na kolana, by móc stawiać swoje pierwsze "czworakowe" kroczki.
Teraz dziecko nauczy się ustawiania do pozycji czworaczej, czyli na kolankach i obu dłoniach. Możesz przy tym zaobserwować charakterystyczne bujanie się dziecka w przód i tył. Kolejny etap to już próba przemieszczenia się do przodu!

Warto też wiedzieć, raczkowanie jest ściśle związane z siadaniem. Jeśli zauważysz, że maluch samodzielnie siada, jest to znak, że jego ciało jest już w stanie samodzielnie utrzymać się na czworakach. Nie zdziw się, gdy początkowo malec będzie kręcił się w kółko. Znaczy to, że wkrótce zacznie pełzać do tyłu, a następnie do przodu.

Jak raczkuje dziecko?

Pozycja czworacza to pozycja wyjściowa dziecka. Maluch powinien stosować ruchy naprzemienne, czyli lewa noga, prawa ręka, prawa noga, lewa ręka. Naprzemienne ruchy dłoni i kolan to klasyczny wzorzec, jednak musisz wiedzieć, że ile dzieci, tyle stylów czworakowania i pozycji ciała, które podczas tej aktywności przyjmują. Sądzisz, że dziecko nie raczkuje, tylko przesuwa się na pupie? To również może być raczkowanie, podobnie jak przesuwanie się do przodu z jedną nogą ugiętą, a drugą wyprostowaną. Może być też tak, że maluch jeszcze nie osiągnął swojego docelowego stylu czworakowania, więc po prostu uzbrój się w cierpliwość!

Raczkowanie dziecka – jakie są jego zalety?

Czworakowanie to niezwykle ważny etap w rozwoju dziecka, nie tylko pod względem fizycznym, ale i umysłowym. Dziecko uczy się w ten sposób samodzielności i po raz pierwszy staje się w pewnym stopniu niezależne od swoich rodziców. Poznaje świat, wzmacnia swoje mięśnie, uczy się utrzymywać równowagę i oceniać odległość, przygotowując się tym samym do chodzenia. Czworakowanie ma również ogromny wpływ na rozwój obu półkul mózgowych, gdyż wykorzystywana jest wówczas naprzemienność ruchów.

Kiedy dziecko raczkuje, uczy się orientacji w przestrzeni i oceniania odległości, co jest bardzo ważne przed etapem chodzenia. Raczkowanie bardzo dobrze wpływa również na rozwój umysłowy dziecka – podczas tego procesu obie półkule mózgowe muszą ze sobą współdziałać. To z kolei wpływa korzystnie na rozwój dwuocznego widzenia oraz dwuusznego słyszenia. Dzięki temu dziecko ćwiczy swoją koncentrację, a w przyszłości unika problemów z pisaniem i czytaniem.

Dziecko nie raczkuje – czy jest się czym martwić?

Wielu rodziców martwi się, kiedy ich 8-miesięczne czy 9-miesięczne dziecko nie raczkuje. Jak już wspomnieliśmy powyżej, zdarza się, że niektóre dzieci pomijają etap raczkowania i przechodzą od razu do chodzenia. Specjaliści uspokajają, że około 10% maluchów całkowicie pomija ten etap rozwoju i od razu zaczyna chodzić. Niektóre z nich powracają jednak z czasem do raczkowania. Czasem dzieje się tak, kiedy dziecko ma na przykład złe wspomnienia po bolesnym upadku.

Warto jednak obserwować sposób poruszania się dziecka, także jeszcze zanim zacznie czworakowanie. Obawy mogą wzbudzić: przewracanie się dziecka zawsze na tę samą stronę, krzywo trzymana głowa, zaciskanie piąstek czy to, że niemowlę pełza asymetrycznie. Te objawy mogą świadczyć o nadmiernym albo obniżonym napięciu mięśniowym albo asymetrycznym rozwoju (jedna strona ciała jest silniejsza od drugiej, przez co dziecko preferuje obracanie się tylko w jedną stronę).

Nieprawidłowe raczkowanie – jak poznać, czy niemowlę dobrze porusza się na czworakach?

Nieprawidłowe raczkowanie niemowlaka jest wtedy, kiedy dziecko wysuwa na zmianę najpierw prawe, a potem lewe kończyny lub wyrzuca najpierw dwie ręce, a potem dosuwa do nich dwie nogi. Takie ruchy niestety nie świadczą o prawidłowej komunikacji pomiędzy dwiema półkulami mózgu. Raczkowanie dziecka nie jest poprawne również wtedy, kiedy raczkuje ono na jednej nodze, ciągnie jedną nogę za sobą lub wystawia ją do przodu.

Jeżeli uważasz, że Twoje dziecko dziwnie raczkuje, na przykład raczkuje jedną nogą albo raczkuje na kolanie, bacznie go obserwuj. Jeśli podczas raczkowania maluszek krzywo trzyma głowę, zaciska piąstki lub przewraca się na tę samą stronę, może mieć wspomniane już problemy z nieprawidłowym napięciem mięśniowym. W takim przypadku skonsultuj się z neurologiem.

Jak nauczyć dziecko raczkowania?

Dziecko raczkuje wtedy, kiedy jest na to gotowe. Nie ma sensu przyspieszać tego procesu. Można jedynie wspomagać ogólny rozwój motoryczny malucha, co będzie miało korzystny wpływ na raczkowanie. Jak nauczyć dziecko raczkować? Pomocne może okazać się kładzenie niemowlaka na brzuchu – na krótko, ale często, dzięki czemu nauczy się trzymać główkę. Jeżeli dziecko zaczyna pełzać, warto układać zabawki poza jego zasięgiem, co zachęci go do sięgania po nie i przygotuje powoli do raczkowania.

Jeśli twoje dziecko w 9. lub 10. miesiącu życia nadal nie próbuje pełzać lub raczkować i ma pewne trudności z koordynacją ruchów, odwiedź pediatrę i upewnij się, że maluch rozwija się prawidłowo.

Raczkowanie – ćwiczenia

Ćwiczenia na raczkowanie z pewnością wykonujesz z dzieckiem każdego dnia, zupełnie nieświadomie. To choćby układanie malucha na brzuszku i rozkładanie wokół niego interesujących zabawek, które motywują dziecko do przemieszczania się. Codzienną zabawę z dzieckiem możesz jednak uzupełniać także o zupełnie świadome ćwiczenia do raczkowania. Jak zachęcić dziecko do raczkowania? Układaj dziecku rozmaite tory przeszkód, które będą go motywować do dźwigania się na kolana i omijania znajdujących się na podłodze przedmiotów. Podnoszenie rąk i nóg nad przeszkodą doskonale wzmocni mięśnie dziecka!

Często też układaj dziecko do zabawy brzuszkiem na zrolowanym ręczniku, grubej poduszce czy nawet własnych nogach, tak, by mogło podginać nóżki i stykać się kolanami z podłogą. Zabawiaj malucha, by zechciał zostać w tej pozycji jak najdłużej. Bardzo proste, a niezwykle skuteczne ćwiczenia wspomagające raczkowanie, to także zwykłe przytrzymywanie dziecka za biodra i lekkie dociąganie ich do dołu, gdy maluch przyjmie pozycję czworaczną.

Świetnym rozwiązaniem jest też zabawa z ręcznikiem (ręcznik przełóż pod mostkiem dziecka, chwyć oba końce i podnieś niemowlaka tak, aby jego stopy i dłonie były oparte na podłodze). Możesz też sama pokazać dziecku, jak się raczkuje, gdyż nic nie wpływa tak dobrze na szybki rozwój ruchowy dziecka, jak beztroska zabawa z mamą!

Nauka raczkowania – popchnij malca do działania

Jeśli maluch nie wie, jak przesunąć się do przodu, możesz mu to ułatwić. W tym celu chwyć go za bioderka i przenoś na przemian jego nóżki i rączki. Jeżeli dziecko raczkuje tylko do tyłu, podeprzyj rękami jego stópki, a odepchnie się i ruszy do przodu. Gdy maluch ma trudności z trzymaniem brzuszka nad podłogą, możesz położyć pod nim nadmuchiwany wałek treningowy.

Kiedy dziecko raczkuje – na co uważać?

Czworakujące dziecko porusza się bardzo szybko, dlatego warto pamiętać o kilku aspektach, aby nie zrobiło sobie krzywdy. Raczkowanie to naprawdę duże wyzwanie, przygotowujące je do samodzielnego chodzenia. Pewnie z niecierpliwością wyczekujesz tych pierwszych kroków maluszka i zadajesz sobie wiele pytań. Jak zapewnić mu bezpieczeństwo? Czy trzeba zachęcać go do samodzielnego chodzenia? A może pozostawić sprawy własnemu biegowi? Kupić chodzik czy pozwolić malcowi na swobodne, choć jeszcze nieporadne, poruszanie się? Najważniejsze zadania, to:

Zabezpieczenie mebli, zwłaszcza ich kantów, a także gniazdek elektrycznych i kabli.
Zabezpieczenie schodów za pomocą specjalnej bramki.
Zrezygnowanie z obrusów na stołach.
Zakładanie dziecku wygodnego ubrania, najlepiej pozbawionego szwów na kolanach.
Usunięcie z pola zasięgu dziecka wszelkich niebezpiecznych przedmiotów.
Pamiętaj, że dziecko może niezauważenie przejść z jednego pokoju do drugiego – z tego powodu dokładnie zamykaj drzwi.
Jeśli w domu mieszka jakieś zwierzę, zachowaj szczególną ostrożność. Usuń z pola widzenia malucha karmę dla psa czy kuwetę. Nigdy też nie zostawiaj dziecka sam na sam nawet z najłagodniejszym zwierzęcym przyjacielem! Bezpieczny dom dla niemowląt to dom, w którym rodzic ma je na oku.

Raczkowanie, a następnie czworakowanie, to ważne elementy rozwoju dziecka, gdyż wpływa na jego koordynację ruchową i zapobiega zbyt wczesnemu obciążaniu stawów. Im szybciej i sprawniej dziecko czworakuje, tym później może zacząć chodzić, choć nie jest to oczywiście regułą. Ważne, aby nie pomijać etapu nauki raczkowania i zachęcać dziecko do chodzenia na czworaka.

Jak ubierać dziecko do raczkowania?

Przede wszystkim unikaj ubrań, które krępują ruchy dziecka, takich jak śpiochy i pajacyki. W zabawie na podłodze najlepiej sprawdzą się bawełniane lub welurowe spodenki i skarpetki. Jeśli podłoga w Twoim domu jest śliska, naszyj na spodenki (na wysokości kolan) antypoślizgowe łaty. Zwróć uwagę, czy skóra na kolankach i nóżkach dziecka nie staje się przesuszona i szorstka. Czasem tak bywa, gdy maluch intensywnie eksploruje świat wokół siebie. Sięgaj wówczas po odpowiedni krem dla niemowląt, który nawilży i zabezpieczy najbardziej narażone na podrażnienia miejsca. Może to być np. Mój pierwszy krem NIVEA BABY.

Uczyć dziecko raczkować boso czy w bucikach?

W chłodne dni, a także jeśli malec chodzi po zimnej posadzce, zadbaj o stosowne buciki i skarpetki. Obuwie jest też niezbędne poza domem, gdyż zabezpieczy stópki przed ewentualnymi otarciami czy ranami. W dobrze ogrzanym domu, po dywanie, pozwól jednak dziecku chodzić boso. Poruszanie się na bosaka da dziecku poczucie stabilności, a także nauczy amortyzowania obciążeń i wstrząsów (co chroni kręgosłup, stawy oraz kości).

Pierwsze kroki podczas raczkowania

Klęczenie to pozycja przejściowa do samodzielnego stania i, następnie, chodzenia. Kiedy dziecko zaczyna chodzić? Większość maluchów stawia pierwsze kroki w okolicach 12. miesiąca życia. Pewnie czekasz na ten moment z niecierpliwością, ale nie warto go przyśpieszać! Dziecko samo będzie wiedziało, kiedy nadejdzie najlepszy czas na samodzielne przemierzenie pierwszych kilkudziesięciu centymetrów w pełni wyprostowanej pozycji.

Jak zachęcić dziecko do chodzenia?

Przede wszystkim pozwól dziecku na swobodne poruszanie się. Niech odkrywa świat, nawet jeśli ta eksploracja czasem lekko je zaboli. Pamiętaj, że upadek, choć bolesny, uczy – np. tego, jak przybierać prawidłową pozycję podczas „lądowania”. Lepiej zrezygnuj z chodzika, gdyż może on wykształcić nieprawidłową postawę u dziecka oraz być przyczyną późniejszych problemów malca z oceną odległości czy podłoża. Lepszym pomysłem uatrakcyjniającym naukę chodzenia jest tzw. pchacz. Aby zachęcić maluszka do chodzenia, usiądź wraz z partnerem po turecku. Zachowajcie między Wami odległość, którą dziecko może samodzielnie przejść. Postawcie brzdąca między wami i podawajcie go sobie z rąk do rąk, zachęcając malca do wykonywania samodzielnych kroków. Pamiętaj, że podczas nauki chodzenia nie wolno ciągnąć dziecka do góry za rączkę. Jeśli chcemy prowadzić dziecko, to lepiej trzymać je za obie rączki i raczej wspomagać równowagę.

Przeczytaj także:

Jak nauczyć dziecko mówić? Sposoby wspierania nauki mowy

Kolka u niemowląt – przyczyny, rozpoznawanie, zapobieganie

Jak uspokoić niemowlę? Sposoby na płacz niemowlaka

Ząbkowanie u niemowlaka – objawy i wskazówki dla rodziców

Dieta w ciąży - co powinna jeść przyszła mama?

Idealna wyprawka dla noworodka - co powinno się w niej znaleźć?

Jak wybrać imię dla dziecka?

Alergia u niemowlaka - co warto wiedzieć?

Noworodek ciągle śpi i mało je – co to może oznaczać?

Baby blues - co to takiego i jak sobie z tym radzić?

Pierwsze dni z noworodkiem - co powinnaś wiedzieć?

Co jeść po porodzie? Dieta karmiącej mamy

Jak widzi niemowlę?

Kąpiel noworodka i niemowlaka - przewodnik krok po kroku

Ależ ten czas płynie, prawda? Jeszcze niedawno tuliłaś w ramionach nowonarodzonego dzidziusia, a teraz ten sam brzdąc przebiera nogami i chce odkrywać świat. Pomóż mu więc postawić bezpieczny pierwszy krok – ku samodzielności!