Jak nauczyć dziecko mówić? Sposoby wspierania nauki mowy

Wiedza o tym, jak przebiega rozwój mowy, jest ważna z dwóch powodów: po pierwsze pozwala ograniczyć Twój stres związany z oczekiwaniem na pierwsze i kolejne słowa dziecka; po drugie – dzięki tej wiedzy nie wywierasz presji na dziecku, które nie może jeszcze sprostać Twoim wymaganiom w zakresie mowy.

W rozwoju mowy wyróżnia się wiele istotnych momentów, kilka z nich to zdecydowanie kamienie milowe w nauce mówienia. Tak naprawdę jednak każdy pojedynczy, mały krok do przodu składa się na większą całość, jaką jest zyskanie umiejętności mówienia.

• 0-1. miesiąc: dziecko wydaje różne rodzaje krzyku.
• 2-4 miesiące: głużenie i głośny śmiech.
• 4-6 miesięcy: gaworzenie.
• 6-7 miesięcy: gaworzenie z powtarzaniem sylab, np. "gugugugu", "babababa". Dziecko za pomocą sylab zaczyna zadawać pytania i wydawać rozkazy.
• 9-10 miesięcy: maluch próbuje naśladować mowę dorosłych, rozumie kilkanaście słów (w tym "nie").
• 11-12 miesięcy: możesz zauważyć, że mowa dziecka zaczyna przypominać mowę dorosłego.
• 12-18 miesięcy: w nauce mówienia przychodzi czas na wykorzystywanie pojedynczych wyrazów w charakterze zdań.
• 18-23 miesiące: wypowiedzi składają się z dwóch wyrazów. Są to przede wszystkim rzeczowniki.
• 2 lata: nauka mówienia dla 2 latka staje się wielką przygodą. Maluch rozróżnia już opozycję ja-ty, używa liczebników, zaimka "się" oraz zaprzeczeń ("nie chcę", "nie ma mamy").
• 3 lata: dziecko umie poprawnie wymawiać samogłoski i 12 spółgłosek.
• 4 lata: przedszkolak będzie artykułował już poprawnie trudniejsze spółgłoski (k, g, ś, ź, ć, dź).
• 5 lat: dziecko może (ale nie musi!) umieć już poprawną wymowy spółgłosek sz, ż, cz, dż i r. Może też zastępować te głoski jako s, z, c, dz i l i nie jest to wcale niezgodne z normą. To także czas intensywnego budowania własnych, nieistniejących w języku słów.
• 6 lat: poprawna wymowa sz, ż, cz, dż i r.
• 7 lat: nauka mowy, rozumiana jako nabycie prawidłowej wymowy i posługiwania się regułami gramatycznymi kończy się.

Co naprawdę powinno Cię niepokoić, a co nie? Rodzice, którzy zgłaszają się do lekarzy, często mówią "moje dwuletnie dziecko nie mówi", "moje 1,5 roczne dziecko nie mówi żadnego prawdziwego słowa". Z reguły te osądy są mocno nad wyraz. Jeśli w odczuciu rodziców dziecko 2-letnie nie mówi, to najczęściej "nie mówi ono tak dużo, jak byśmy chcieli". W praktyce się okazuje, że dziecko mówi dokładnie tyle, ile powinno na swoim etapie rozwoju. A "prawdziwe słowa"? Dla niektórych rodziców gaworzenie i inne etapy poprzedzające mowę właściwą są niepełnowartościowe. To nieprawda! Świadomość, jak przebiega nauka mowy dziecka, pomaga ustrzec się przed takimi szkodliwymi przekonaniami i nabrać większego dystansu do całego tego procesu.

Pomimo odpowiedniego wieku, Twoje dziecko nie chce mówić? Sprawdź, czy występują u niego któreś z poniższych problemów:

• w pierwszych miesiącach życia maluch nie reaguje na bodźce dźwiękowe, nie kieruje głowy, a potem wzroku, w kierunku źródła dźwięku,
• brak rozwoju gaworzenia naśladowczego (dziecko nie wypowiada ciągów typu "dadadada"),
• brak reakcji na pytania i polecenia (w okolicach 9.-10. miesiąca maluch powinien już rozumieć proste komunikaty),
• roczne dziecko nie mówi, tzn. porozumiewa się tylko gestami, nie gaworzy,
• 1,5 roczne dziecko nie mówi żadnych nowych słów, jego mowa jak gdyby zatrzymała się w miejscu,
• dziecko mówi bardzo głośno – być może ma problemy ze słuchem,
• 2-letnie dziecko nie mówi w sposób w miarę zrozumiały (nawet dla rodziców), wykonuje przy tym dziwne ruchy językiem, wsuwa go między zęby, ślini się podczas mowy, mówi jak gdyby przez nos – to wszystko mogą być objawy problemów z budową i rozwojem aparatu mowy,
• nauka mowy dwulatka ogólnie przebiega w sposób bardzo oporny, odnosisz wrażenie, że dla dziecka jest to uciążliwe.

Jak zatem powinna wyglądać np. mowa 15-miesięcznego dziecka? Czy to, że nie mówi ono jeszcze nawet słowa "mama", to znak, że dzieje się coś złego? Nie! Pierwszy naprawdę znaczący wyraz może pojawić się najpóźniej do 18. miesiąca życia. Warto wiedzieć, że normy są bardzo szerokie, np. jeśli 13-miesięczne dziecko nie mówi jeszcze nic, a jego rówieśnik potrafi użyć nawet 50 słów, to oboje mieszczą się w normie. Roczne dziecko przeciętnie posługuje się tylko 6 słowami, więc jeśli Twój maluch nic nie mówi, to nie ma aż tak dużo do nadrobienia. Często jest tak, że dziecko zaczyna mówić skokowo, tzn. długo nie mówi nic, a potem w krótkim czasie zaczyna posługiwać się sporą grupą nowych wyrazów.

Zatem sytuacje takie, jak:

• 17-miesięczne dziecko nie mówi nic poza pojedynczymi słowami,
• 21-miesięczne dziecko nie mówi prawie nic więcej niż kilka nazw obiektów i osób, np. "mama", "baba", "miś",
• dziecko 2-letnie nie mówi zdaniami złożonymi,
• 3-latek nie mówi z pełną dźwięcznością, tj. zamiast "woda" mówi "foda",
• 4-latek nie mówi "szyszka" tylko "syska" albo "żaba" tylko "zaba",

nie są powodami do niepokoju. Podobne przykłady można mnożyć, bo nauka słów dla dzieci ma tak wiele niuansów, że trudno znaleźć dwójkę maluchów, które rozwijały by mowę w dokładnie takim samym schemacie!

Nauka mówienia u dzieci jest sprawą dość indywidualną – choć zazwyczaj dzieci zaczynają mówić około drugiego roku życia, to naukę mówienia można rozpocząć już u rocznego dziecka. Dzieci uczą się w różnym tempie. Warto też pamiętać, że nauka języka jest procesem. Niektórym poszczególne etapy nauki mowy zajmują nieco więcej, innym nieco mniej. Nie znaczy to jednak, że nie możesz nic zrobić. Jak zachęcić 1,5-roczne dziecko do mówienia? Jakie są domowe sposoby na naukę mówienia dwulatka? Jeśli chcesz przyspieszyć naukę mówienia u swojego dziecka, to sprawdź nasze propozycje ćwiczeń i zabaw.

Gaworzenie u niemowląt to przede wszystkim powtarzanie przez dziecko dźwięków w postaci szeregu sylab. Być może Twoje dziecko brzmi, jakby gaworzyło w jakiś nonsensowny sposób, ale ilekroć papla niezrozumiale, tak naprawdę eksperymentuje z nowymi dźwiękami. Kiedy dziecko zaczyna gaworzyć? Ma to miejsce około 6 miesiąca i warto w tym czasie naśladować te odgłosy i zachęcać je do dziecięcej rozmowy. Udowodniono, że reagowanie na gaworzenie i "podejmowanie rozmowy" przez dorosłych z gaworzącym dzieckiem wzmaga to gaworzenie.

Powtarzaj, co maluch próbuje powiedzieć, ale w poprawny sposób. Jeśli zrobisz to z uśmiechem, dziecko nie będzie czuło się poprawiane, a jedynie zrozumiane. Błędnym założeniem jest przyznawanie codziennym przedmiotom zniekształconych nazw, aby dziecku było je łatwo nazywać – ta błędna nazwa przypadnie mu w pamięć!

Wielu dorosłych wymusza na dzieciach "powiedz mama/tata/dziadek/cokolwiek innego" i często powtarzają to dziecku do znudzenia. Nie jest to dobrą praktyką, bo wywiera presję. Dziecko może nie mieć ochoty na powtarzanie za Tobą, albo po prostu jeszcze nie potrafi wypowiedzieć jakiegoś słowa.

Wierszyki i książeczki dla dzieci to szczególnie dobry i zabawny sposób na uczenie malucha nowych słów. Jeśli np. 2-latek nie mówi aż tak wiele, jak by mógł, spróbuj wprowadzić do Waszej zabawy książeczki logopedyczne. To najczęściej opowiadane przez wyrazistego bohatera historie, które zachęcają do zabawy buzią, językiem i ćwiczenia wymowy. Dzieci zwykle bardzo dobrze reagują na takie aktywności!

Nawet jeśli Twój maluch nie jest bardzo rozgadany, doskonale będzie rozumiał, co  mówisz Ty. Stosowanie języka migowego przy wydawaniu typowych poleceń ujawni, co dziecko rozumie oraz będzie stanowić nowy język, którego możecie nauczyć się wspólnie. Pamiętaj przy tym o kontakcie wzrokowym.

Zagraj w grę, w której każdy z Was ma do nazwania 10 rzeczy w ciągu jednej minuty. Wskazujesz na stół i dziecko mówi „stół”, dziecko wskazuje na krzesło, a Ty odpowiadasz „krzesło” itd. Powtarzanie nazw różnych rzeczy szybciej poszerzy słownictwo maluszka.

Dorośli mają tendencję do językowego zrównywania się z dziećmi. Wszelkie prototypy słów, własne konstrukcje językowe i seplenienie, które jest normalne na pewnych etapach życia dziecka, są oczywiście niezwykle urocze, ale Ty jako dorosły masz obowiązek mówić do dziecka poprawnie, a nie tak jak ono. Unikaj więc komunikowania się z maluchem w stylu "A cio tio za śłodziutki bobasiek?".

Oczywiście najważniejszym zadaniem jest udanie się do logopedy i postawienie właściwej diagnozy. Potem kluczowe są kolejne wizyty oraz to, byś zalecane ćwiczenia powtarzała z dzieckiem w domu. To właściwie ważniejsze niż praca logopedy z dzieckiem podczas zajęć, bo przecież Ty z dzieckiem spędzasz najwięcej czasu i możesz ten czas wykorzystać pełniej.

Warto, byś wspierała dziecko całościowo, tj. dbała o rozwój wszystkich jego funkcji poznawczych jednocześnie. Wyłącz telewizor, schowaj telefony, tablety i inne urządzenia elektroniczne, w zamian za to otocz dziecko książkami i wartościowymi zabawkami edukacyjnymi. Spędzajcie jak najwięcej czasu razem, nawiązując interakcje, wykonując ćwiczenia oddechowe, ucząc się wierszyków, wyliczanek, śpiewając piosenki. Ta praca zawsze procentuje!

Życzymy Wam wspaniałej i bezproblemowej przygody z nauką mówienia. Równocześnie zachęcamy do sprawdzenia naszej oferty produktów dla dzieci i niemowląt, w tym np. żeli do kąpieli dla niemowląt i szamponów dla dzieci.